Poradnik kursanta -

Poradnik kursanta

UKŁAD KRĄŻENIA

Układ krwionośny człowieka (łac. sistema sanguiferum hominis) – układ zamknięty, w którym krew (łac. sanguis) krąży w systemie naczyń krwionośnych, a serce (łac. cor) jest pompą wymuszającą nieustanny obieg krwi. Układ ten wraz z układem limfatycznym (łac. sistema lyphaticum) tworzą układ krążenia (łac. sistema circulatorium).

Krążenie krwi odkrył William Harvey. Rola serca w krążeniu krwi nie była rozpoznana aż do opublikowania pracy Harveya w 1628 roku. Metodą eksperymentalną, Harvey ustalił to, co teraz wiemy o krążeniu krwi. Typowe jego doświadczenie polegało na zakładaniu opaski uciskowej na ramię i kiedy żyły nabrzmiały, naciskał je, w celu przekonania się, w którym kierunku płynie krew. W ten sposób odkrył, że krew w żyłach zawsze płynie w kierunku serca.

Naczynia krwionośne (łac. vasa) można podzielić na:

żyły (łac. venae),
tętnice (łac. arteriae) oraz
włosowate naczynia krwionośne.

Krew wypływa z serca tętnicami, a wraca żyłami. Im dalej od serca tym ciśnienie krwi (łac. tensio sanguinis) jest mniejsze, a w żyłach jest nawet bliskie zeru.
Ciśnienie wytwarzane przez pulsowanie serca nie wystarcza do przepchnięcia krwi przez cały krwiobieg z powrotem do serca, zwłaszcza wtedy gdy krew musi przebywać drogę w górę. W trakcie przemieszczania się krwi serce wspomaga pulsowanie tętnic, wyposażonych we własną mięśniówkę. Cofaniu się krwi zapobiegają natomiast znajdujące się w żyłach zastawki.

Układ krwionośny składa się z:

serca – pompa zalewowo–tłocząca. Posiada własny system dostarczania niezbędnych substancji, tzw. naczynia wieńcowe;
naczyń krwionośnych:
tętnice,
żyły,
sieć naczyń włosowatych.

Duży krwiobieg

Krew (bogata w tlen) wypływa z lewej komory serca przez zastawkę aortalną do głównej tętnicy ciała, aorty, rozgałęzia się na mniejsze tętnice, dalej na tętniczki, a następnie przechodzi przez sieć naczyń włosowatych (tzw. kapilarnych) we wszystkich narządach ciała. Naczynia włosowate przechodzą w drobne żyłki, które przechodzą w żyły większego kalibru i żyłę główną górną i dolną. Krew powracająca żyłami jest odtlenowana (uboga w tlen) i przechodzi do prawego przedsionka serca, po czym przez zastawkę trójdzielną wpływa do prawej komory.

Mały krwiobieg

Odtlenowana krew wypompowywana jest z prawej komory serca przez zastawkę pnia płucnego do pnia płucnego, który rozgałęzia się na dwie tętnice płucne: lewą i prawą. Te w płucach (łac. pulmones) rozgałęziają się na sieć naczyń włosowatych oplatających pęcherzyki płucne, tam dochodzi do wymiany gazowej. Utlenowana krew powraca żyłami płucnymi (to jedyne żyły, którymi płynie utlenowana krew) do lewego przedsionka serca, a tam przez zastawkę dwudzielną (mitralną) krew wpływa do lewej komory serca.

Układ wrotny wątroby

Układ składa się z żyły wrotnej (łac. vena portae), a ona z żyły krezkowej górnej (jest to tak zwany układ wrotny żylno-żylny) i śledzionowej (do której dochodzi żyła krezkowa dolna). Zadaniem tego układu jest przekazanie do wątroby (łac. iecur, hepar) pobranych przez układ pokarmowy substancji (od substancji odżywczych po toksyny).

Krążenie płodowe

Schemat układu krwionośnego płodu.

O krążeniu płodowym mówimy podczas rozwoju płodu w łonie matki, gdy nie jest ono zdolne do wymiany gazowej poprzez swoje płuca, a produkty metabolizmu muszą być dostarczane bezpośrednio z organizmu matki.

Krew dwoma tętnicami pępkowymi przechodzi z płodu do łożyska. Tam zostaje natlenowana i uzupełniona w produkty metabolizmu. Jednocześnie oddaje zbędne substancje przemiany materii. Następnie krew jedną żyłą pępkową wraca do płodu i przechodzi przez pierścień pępkowy płodu i dąży ku wątrobie gdzie łączy się z lewą odnogą żyły wrotnej wątroby. Rozchodzi się na dwa strumienie:

przewód żylny
sieć naczyń zatokowych wątroby

Oba schodzą się w żyłę główną dolną, która biegnie do prawego przedsionka serca. Do prawego przedsionka wpada również krew z żyły głównej górnej (krew z kończyn górnych, szyi, głowy) i zatoki wieńcowej (unaczynienie serca). Wymieszana krew prawego przedsionka obiera dwie następujące drogi:

Przez otwór owalny (foramen ovale) – większa część wymieszanej krwi prawego przedsionka przechodzi przez otwór owalny do lewego przedsionka, miesza się z krwią żylną dopływającą żyłami płucnymi z płuc i przez skurcz tego przedsionka dostaje się do lewej komory. Jej skurcz powoduje wyrzut krwi przez tętnicę główną (aortę) na krwiobieg wielki.
Przez ujście przedsionkowo-komorowe prawe – mniejsza część krwi przedsionka prawego dostaję się do komory prawej, której skurcz powoduje wyrzut krwi pniem płucnym (truncus pulmonalis), przez tętnice płucne do płuc. Płuca płodu nie wykonują pracy służącej wymianie gazowej, która zaczyna się dopiero po porodzie. Stąd w przypadku ukrwienia płuc mowa tylko o unaczynieniu odżywczym narządu. Od pnia płucnego odchodzi także przewód tętniczy (przewód Botala, który zarasta po urodzeniu się dziecka), który uchodzi do wklęsłej części aorty. Krew pochodząca z prawej komory jest słabiej natlenowana, co w konsekwencji kierowania jej pniem płucnym, następnie przewodem tętniczym do aorty sprawia, iż części ciała, które zaopatrywane są przez odnogi aorty odchodzące od niej poniżej ujścia przewodu tętniczego są słabiej ukrwione i mniej rozwinięte. Tułów i kończyny dolne są słabiej rozwinięte od kończyn górnych i głowy.

Krew z krążenia wielkiego wraca poprzez tętnice biodrowe wspólne (a. illiaca communis dextra et sinistra), tętnicami biodrowymi wewnętrznymi (a. iliaca interna dextra et sinistra), tętnicami pępkowymi (aa. umbilicalia) do łożyska.

Funkcje

transport:
- gazów oddechowych,
- substancji odżywczych,
- zbędnych produktów przemiany materii,
- hormonów,
pełni rolę odpornościową,
utrzymanie stałej temperatury ciała,
uczestniczy w utrzymaniu stałego pH = 7,35-7,45.

Choroby układu krwionośnego

Przykładami chorób układu krwionośnego są:

tętniak i żylak,
miażdżyca,
żylna choroba zakrzepowo-zatorowa,
choroba Bürgera czyli zakrzepowo-zarostowe zapalenie tętnic,
zespół Takayasu,
choroba Kawasaki,
choroba Raynauda.

SEKCJA ZWŁOK

Sekcja zwłok (gre. autopsia – zobaczyć na własne oczy, łac. sectio – rozcięcie) – badanie pośmiertne (łac. post mortem), którego celem jest najczęściej ustalenie przyczyny zgonu.

Wyróżnia się naukową (anatomopatologiczną) oraz sądowo-lekarską sekcję zwłok (określaną niekiedy potocznie mianem obdukcji zwłok). Sekcję naukową przeprowadza lekarz patomorfolog lub lekarz medycyny sądowej. Odbywa się ona w zakładach opieki zdrowotnej, placówkach dydaktycznych (takich jak Wydziały Lekarskie Uniwersytetów lub Akademii Medycznych) w celu ustalenia przyczyny zgonu, weryfikacji rozpoznania klinicznego oraz w celach dydaktycznych. Na mocy prawa, sekcji powinny zostać poddane zwłoki:

niemowlęcia,
kobiety w ciąży i połogu,
chorego, który zmarł przed upływem 12 godzin od przyjęcia do szpitala lub w drodze do niego,
wszystkie przypadki śmierci gwałtownej (będącej skutkiem urazu).

W tym wypadku wygasa brak zgody chorego na przeprowadzenie sekcji zwłok po śmierci. W innych niż wymienione przypadki, sekcja może być wykonana na życzenie lekarza klinicysty w celu weryfikacji rozpoznania – chyba że za życia chory pisemnie odmówił sekcji.

O przeprowadzeniu badania pośmiertnego decyduje dyrektor ZOZ; może on, ale nie musi uwzględnić zdania rodziny zmarłego (rodzina nie ma formalnie żadnego wpływu na sekcję). Sekcję sądowo-lekarską wykonuje się w każdym przypadku podejrzenia przestępczego spowodowania śmierci. Dokonuje jej biegły lekarz – specjalista medycyny sądowej, w obecności prokuratora lub sędziego, jeżeli prokurator lub sąd wyda postanowienie o jej przeprowadzeniu (art. 209 kodeksu postępowania karnego). W uzasadnionych przypadkach sekcję zwłok może przeprowadzić lekarz niebędący patomorfologiem czy medykiem sądowym.

Gdy mamy do czynienia z sytuacją, kiedy istnieje podejrzenie popełnienia przestępstwa lub śmierć nastąpiła w niejasnych okolicznościach, przeprowadza się sekcję sądowo-lekarską, zawsze na zlecenie prokuratora lub sądu i zgodnie z kodeksem postępowana karnego. Oględziny ciała i sekcja przeprowadzane są przez biegłego lekarza, koniecznie przy obecności prokuratora^[1]. Po przeprowadzonej sekcji lekarz sporządza opinię.

Każdy lekarz weterynarii ma prawo i możliwość przeprowadzania sekcji zwłok zwierzęcia, zazwyczaj jednak takie badania przeprowadzane są jedynie przez wyspecjalizowane jednostki – takie jak Wydziały Medycyny Weterynaryjnej bądź Państwowy Instytut Weterynaryjny.

Sekcja polega na dokonaniu oględzin zewnętrznych i otwarciu trzech jam ciała: jamy czaszki, klatki piersiowej i jamy brzusznej zwłok. W niektórych przypadkach, oględziny zewnętrzne wystarczają i nie następuje otwieranie powłok ciała. Zadaniem lekarza jest poszukiwanie morfologicznych wykładników procesu chorobowego, na których to opiera się anatomopatologiczne rozpoznanie przyczyny zgonu. Podczas badania pobiera się materiał do dalszych badań histopatologicznych, immunohistochemicznych, toksykologicznych czy biochemicznych.

Sekcję zwłok wykonuje się 12 godzin po zgonie.

Pierwsza udokumentowana sekcja zwłok została przeprowadzona około 1300 roku przez Mundino de Lucci (1275-1326) na uniwersytecie w Bolonii.

REMBRANDT LEKCJA ANATOMII DOKTORA TULPA

UKŁAD KOSTNY CZŁOWIEKA

Szkielet dorosłej kobiety.

Szkielet dorosłej kobiety – widok z tyłu.

Kości czaszki człowieka

Widok kości czaszki z przodu

Szkielet, inaczej kościec lub układ kostny (łac. systema sceleti, skeleton-szkielet) – wszystkie kości składające się na ciało człowieka.

U człowieka dorosłego szkielet składa się z 206 kości – liczba ta jest większa u dzieci ze względu na wiele punktów kostnienia (wg Reichera: około 270 u noworodka i 356 u 14-latka^[1]) i spada dopiero po połączeniu się np. trzonów z nasadami. U starszych ludzi kości może być mniej niż 206 ze względu na zrastanie kości czaszki^[2]. Średnia waga szkieletu to 10 kilogramów u kobiet i 12 kilogramów u mężczyzn.

Podstawowym materiałem budulcowym szkieletu człowieka jest tkanka kostna oraz w mniejszym stopniu chrzęstna. Ze względu na budowę zewnętrzną kości podzielono na kilka grup:

kości długie (łac. ossa longa), np. kość udowa, ramienna
kości płaskie (łac. ossa plana), np. kości czaszki, łopatka
kości krótkie (łac. ossa brevia), np. kości nadgarstka, stępu
kości różnokształtne (łac. ossa multiformia), np. kręgi

Warstwa zewnętrzna wszystkich kości zbudowana jest z istoty zbitej (łac. substantia compacta). Ponadto kości długie również w swoim trzonie (łac. corpus) zawierają istotę zbitą. Końce kości długich oraz wszystkie inne kości są wewnątrz zbudowane z istoty gąbczastej (łac. substantia spongiosa). Istota gąbczasta zbudowana jest z beleczek kostnych (łac. trabeculae osseae). Szkielet zawiera około 1,5 kg szpiku kostnego (łac. medulla ossium).

Szkielet człowieka można podzielić na dwie części. Pierwszą część stanowi szkielet osiowy. w jego skład wchodzą: czaszka, kręgosłup oraz żebra i mostek. Drugą część stanowi szkielet kończyn górnych oraz dolnych wraz z ich obręczami.

W skład szkieletu wchodzą: